Hart van het Hunzedal
Karakter
Het smeltwater zocht een weg van het ijspakket naar de zee. Zo ontstond de Hunze. De beek begint in de vorm van het Voorste en Achterste Diep. Deze beide bovenlopen liggen in onze gemeente. Het Achterste Diep met een oorsprong als klein beekje vanuit het hoogveen rond Emmen. En het Voorste Diep vanaf de Hondsrug dat bij Borger een doorbraak maakte. In de loop van de 20ste eeuw heeft de waterhuishouding een gedaantewisseling ondergaan. Voor een beter agrarisch gebruik van de gronden werd de natuurlijke beek rechtgetrokken en voorzien van intensief waterbeheer. De oorspronkelijke meanders verloren hun functie en verdwenen gaandeweg.
Vanaf de jaren 90 van de vorige eeuw veranderde de blik. De Hunzevisie werd opgesteld. Met als doel de Hunze weer te laten meanderen en het beekdal haar natuurlijke functie terug te geven. Sinds dat moment werken gemeenten, provincie, waterschap, vrijwilligers, ondernemers en grondeigenaren samen om gronden aan te kopen en opnieuw in te richten. Langzamerhand functioneren de beeklopen weer zoals ooit. De waterkwaliteit verbetert, de natuurwaarden nemen toe en er is ruimte voor het bergen en begeleiden van water. Bovendien is het cultuurhistorisch karakter van het gebied stukje bij beetje weer zichtbaar geworden. De Landschapsvisie Hunzedal heeft het stokje inmiddels overgenomen. Omdat de druk op natuur en waterdoelen toeneemt. En omdat het tempo omhoog moet. Een samenwerking tussen de gemeenten Tynaarlo, Aa en Hunze en Borger-Odoorn, het waterschap Hunze en Aa’s, Drents Landschap en de provincie Drenthe. Doel is nog steeds het tot stand brengen van een groot samenhangend, robuust en klimaatbestendig beeksysteem. Overige functies en programma moeten zich tot dit doel verhouden.
Aan de oostzijde van het Hunzedal ligt op een smalle zandrug een reeks van dorpen, aaneengeregen tot een lang, slingerend bebouwingslint van Drouwenerveen tot Exloërveen. De dorpen zijn dochternederzettingen van de esdorpen op de Hondsrug. Vanuit de dorpen op de zandrug wordt het Hunzedal langzaam ontgonnen en omgezet in landbouwgrond. In het westelijk deel treffen we Westdorp, Eesergroen, Eeserveen en Ellertshaar Die pioniersmentaliteit is in de dorpen nog steeds te vinden. Er is veel ondernemerschap en de samenredzaamheid is groot.
Waar willen we aan werken?
Of wellicht was ‘herstel van het goud’ een betere kop geweest. Dat is immers volop aan de orde geweest. Herstel van het beeksysteem, terugbrengen van natuur- en landschapswaarden zijn de kernbegrippen voor dit gebied. Ontwikkelingen zijn hierop gericht en dragen hier aan bij. Samenloop met andere functies past zolang het geen afbreuk doet aan het hoofddoel.
De visie geeft voor de bovenloop voorbeelden als houvast. Het Voorste Diep is daarin vooral de plek voor versterking van het kleinschalige cultuurlandschap met houtwallen en singels, vochtige en natte schraalgraslanden en extensief grondgebruik. In het Achterste Diep speelt hermeandering van de beek en inrichting van een natuurzone met diverse graslandtypen met lokaal moeraselementen. Daarnaast aan beide zijden akkerbouw met agrarisch natuurbeheer en een geleidelijke beweging richting natuurinclusieve landbouw.
Voor de dorpen geldt vasthouden aan de karakteristiek van het lint met een variatie aan bebouwing. Geen enkel pand is hetzelfde, maar ze staan vrijwel allemaal haaks op de weg. Ook in de dorpen geven we ruimte voor nieuwbouw, maar we willen niet dat in de dorpen het landschap niet meer wordt gevoeld. We zorgen dat er altijd een afwisseling blijft tussen bebouwde en onbebouwde percelen.
Vooruitlopend op deze Omgevingsvisie is met de Woonvisie 2022+ een programma ontwikkeld gericht op de woningvoorraad. Deze is voor dit onderwerp de leidraad. Met als centraal doel dat je jong kunt zijn en oud kunt worden in Borger-Odoorn. Met een passende en voor iedereen bereikbare woningvoorraad. Dit betekent allereerst verbetering en verduurzaming van de bestaande woningvoorraad. Soms door sloop- en nieuwbouw van huurwoningen zoals samen met de woningbouwcorporaties is gedaan in Nieuw Buinen en 2e Exloërmond.
Bron Woonvisie 2022+
In de dorpen bieden we ruimte voor nieuwbouw op kleine schaal. Dit is in alle gevallen passen en meten en dus maatwerk. We richten ons op Inbreiding en kansen voor herbestemming en herontwikkeling van bestaande erven. Zeker in dit gebied vraagt dat om een zorgvuldige inpassing in en aansluiting op de bestaande dorpslinten. We houden vast aan de lintstructuur, waarbij een afwisseling van bebouwing en doorzichten blijft bestaan. De langgerekte kavels haaks zijn kenmerkend. Dat is ook de basis voor nieuwe ontwikkeling.
Bij woninguitbreiding, transformatie of herstructurering is ook oog voor de woonomgeving. De aspecten gezond, schoon en veilig zijn altijd onderdeel van de afwegingen rond inrichting van het openbaar gebied. Dit maakt dat niet alleen de woning maar ook de woonomgeving kwaliteit heeft.
Voorzieningen zijn van belang. Zoals gezegd niet in de zin dat alles overal beschikbaar is. Samen hebben we veel. En wat niet ter plaatse is, is er toch als het maar bereikbaar is. Voor deze kleine kernen is dit aan de orde. Voor nagenoeg alle voorziening zijn ze aangewezen op naburige dorpen. Borger en Exloo zijn onder handbereik. En hetzelfde geldt ook voor Assen en eventueel Groningen.
Voor bereikbaarheid ligt de focus op het wegennet en het gebruik van de auto. Een spoorverbinding ontbreekt. De N374 leidt naar Stadskanaal en Hoogeveen van oost naar west. Borger en de nabije dorpen zijn goed via de ‘Hunebed Highway’ (N34) Deze zorgt voor een snelle en goede verbinding met Emmen en Groningen. Ook de busverbinding vanuit Borger is prima. De Qliner stopt in Borger op zijn weg van Groningen naar Emmen. We zetten in op veilige vlotte verbindingen voor auto en fiets. Verbindingen vanuit Hunzedal lopen vooral van noord naar zuid en beperkt naar west en oost. Dat is een kracht en beperking tegelijk. We zetten in op goede hubs op plekken waar het lint de grote dwarsverbindingen snijdt, zodat dorpen goed met OV bereikbaar blijven.
Duidelijk is inmiddels dat de nadruk in het Hunzedal ligt op herstel van het beeksysteem en de landschappelijke en natuurlijke waarden in het beekdal. Samenloop met andere functies is mogelijk zolang het aansluit bij dit doel. Het is ook een uitdaging. Veel betrokkenen missen namelijk de samenhang in de uitvoering. De belangen van het landschap zijn zo bepalend dat koppelkansen worden gemist. Wij willen ons als gemeente inspannen om dit onderlinge gesprek beter te voeren. Met als uitkomst een gedragen en breed gericht perspectief passend binnen de Landschapsvisie. Een perspectief waar naast het herstel van het beeksysteem ruimte is voor extensieve agrarische activiteiten of agrarisch beheer en recreatie en toerisme.
Het herstel van het beeksysteem past naadloos in de toenemende noodzaak om onze natuur- en waterdoelen te realiseren. Met het beekherstel is het vasthouden van water uitgangspunt geworden. Dat vraagt het Rijk ook van ons. We werken aan een klimaatrobuust watersysteem dat geschikt is om het water vast te houden en te bergen in het gebied in plaats van zo snel mogelijk af te voeren.
De warmtetransitie krijgt handen en voeten in de wijkuitvoeringsplannen. Oplossingen voor nieuwe vormen van warmtevoorziening.
Voor verduurzaming en energie zetten we vooral in op lokale initiateven en het ontzorgen van inwoners bij het isoleren van hun woning en het aanleggen van zonnepanelen op daken.
De ruimte in dit gebied om te ondernemen is logischerwijs beperkt. De nadruk ligt op andere doelen. Maar in de dorpen vinden we veel eenmanszaken, zzp-ers en mensen die wat ruimte nodig hebben voor hun hobby’s op en rond het erf. Die ruimte bieden we. Natuurlijk wel binnen datgene wat landschappelijk en milieukundig nog past.
Dat maakt dat er alleen ruimte is voor bestaande ondernemers en voor plannen die passen bij het bovenliggende doel van het herstel van het beeksysteem.