De oorspronkelijke Hondsrug
Karakter
Zeg je Drenthe, dan denken veel mensen aan de Hondsrug. Een markante rug, duidelijk hoger dan de omgeving, die van noord naar zuid door onze gemeente loopt. Van oudsher al een van de belangrijkste verbindingsroutes door Drenthe. En al jarenlang de plek waar veel inwoners, recreanten en toeristen graag komen.
De Staatsboswachterijen spelen daarin een belangrijke rol als recreatieve en natuurlijke trekpleister waar we graag wandelen, sporten en genieten van het moois van de natuur. Maar de Hondsrug is zoveel meer. De eeuwenlange bewoning heeft het gebied haar authenticiteit gegeven. Van oude rietgedekte boerderijen, essen en brinken, tot een ongekende hoeveelheid grafheuvels en hunebedden. Nergens in Drenthe zijn er zoveel te vinden als op onze Hondsrug!
Het karakteristieke van de Hondsrug voel je tot in de vezels van de dorpen. Juist omdat ze geen van allen echt heel groot zijn gegroeid. Hierdoor is de samenhang tussen dorp en landschap nog steeds voelbaar en zien we bijvoorbeeld de bomenlanen van buiten doordringen tot in het centrum van het dorp, meestal de brink.
Onze dorpen zijn levendige centra waar het goed wonen is. Het wonen in de dorpen op het zand is populair. Rust, ruimte, kwaliteit en diversiteit. Het is er allemaal. De betrokkenheid bij elkaar is groot. Veel voorzieningen zijn er, juist omdat er veel toeristen zijn. De toeristische sector neemt een belangrijke plek in op de Hondsrug:
omdat veel inwoners er hun brood verdienen, maar ruimtelijk gezien ook omdat juist op de Hondsrug veel campings, vakantieparken en hotels te vinden zijn.
Waar willen we aan werken?
Op het Zand is dit een ambitie van groot gewicht. En niet vanzelfsprekend. Het gebied is van grote waarde en deze waarden maken het gebied gewild. Om te wonen maar zeker ook om te bezoeken. Het levert daarmee in alle gevallen druk op. Druk die kansen genereert en mogelijkheden schept. Maar die keer op keer vragen om een zorgvuldige afweging. Wij staan als gemeente voor de bescherming van deze waarden bij het beoordelen van ontwikkelingen. De lat ligt hoog. Dit maakt dat bij een plan of ontwikkeling altijd sprake moet zijn van meerwaarde en kwaliteit. Niet alleen in het landelijk gebied, zeker ook in de dorpen waar de historie er op sommige plekken vanaf spat en bebouwing en groen nauw zijn verweven, in het bijzonder rond de brinken.
Vooruitlopend op deze Omgevingsvisie is met de Woonvisie 2022+ een programma ontwikkeld gericht op de woningvoorraad. Onze inzet is dat je jong kunt zijn en oud kunt worden in Borger-Odoorn. Met een passende en voor iedereen bereikbare woningvoorraad. Dit betekent allereerst verbetering en verduurzaming van de bestaande woningvoorraad. We zetten in op het ontzorgen van inwoners bij het isoleren van hun woning.
Daarnaast zetten we in op het toevoegen van nieuwe woningen uitgaande van groei van de woningvoorraad. Zoals gezegd; wonen op het zand is gewild. Daarbij zijn de dorpen Borger, Exloo en Odoorn prominent in beeld. En de dorpen daaromheen als het gaat om groei in de vorm van maatwerk.
Hierbij geniet inbreiding de voorkeur. Niet altijd de makkelijkste weg maar wel de beste. Uitbreiding is ook een mogelijkheid maar pas in tweede instantie.
Borger vormt op voorhand een uitzondering op dit principe en neemt een meer dan evenredig deel van de woninggroei voor haar rekening. De uitbreiding Borger-West is nodig om aan de woonopgave te kunnen voldoen. Naast woningbouw is de ontwikkeling van de vervoers-HUB aan de orde. Een kans op brede gebiedsontwikkeling in Borger-West met sterk openbaar vervoer en minder barrièrewerking van de N34 Ook Exloo en Odoorn leveren en grote bijdrage in het opvangen van de woningvraag met een beperkte bijdrage van de dorpen in de omgeving. Met deze uitgangspunten gaan we op pad naar uitwerkingen en realisatie. Samen en in goed overleg met de dorpen.
Bron Woonvisie 2022+
Bij woninguitbreiding, transformatie of herstructurering is ook oog voor de woonomgeving. De aspecten gezond, schoon en veilig zijn altijd onderdeel van de afwegingen rond inrichting van het openbaar gebied. Dit maakt dat niet alleen de woning maar ook de woonomgeving kwaliteit heeft. We zorgen voor voldoende ruimte voor ontmoeting en groen en we zoeken naar buurten met een Drentse schaal. Dit betekent uitbreiden in kleine stappen, elke buurt een herkenbaar karakter en een los en toegankelijk ingericht openbaar gebied.
Voorzieningen zijn van belang. Zoals gezegd niet in de zin dat alles overal beschikbaar is. Samen hebben we veel. En wat niet ter plaatse is, is er toch als het maar bereikbaar is.
De hoofdkernen hebben de meeste inwoners en voorzieningen en vervullen daarmee ook een functie voor de omliggende dorpen. Supermarkten, medische voorzieningen, onderwijs en kinderopvang bijvoorbeeld. Borger, Odoorn en Exloo zijn als hoofdkernen belangrijk waarbij Borger de koppositie inneemt. Dit maakt dat voor deze dorpen en de omliggende dorpen alle belangrijke voorzieningen aanwezig of onder handbereik zijn. We zetten in op behoud van deze voorzieningen zeker in de hoofdkernen. Ondertussen werken we aan de renovatie en vernieuwing van het sportpark Odoorn en vindt onderzoek plaat naar herschikking van de functies in MFA-Borger en het sportpark in Borger.
Voor bereikbaarheid is het wegennet en de auto belangrijk. Maar ook de fiets is hier als vervoermiddel van grote waarde. De komst van de Doorfietsroute die ook aansluit op de vakantieparken en onderliggende dorpen als Exloo en Valthe stimuleert het gebruik van de fiets. De busverbindingen met Emmen en Groningen zijn goed. En afhankelijk van het dorp kun je met de bus belangrijke plaatsen in de buurt goed bereiken. Borger is de spin in het web met de vervoers-HUB als centraal punt. Openbaar vervoer in alle richtingen, deelauto’s en een goede aansluiting op het fietspadennetwerk.
De nadruk ligt in dit gebied weliswaar op het versterken van de landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische waarden. Maar gewerkt wordt er ook. Voor de agrarische sector geldt ook hier dat ruimte is voor bestaande ondernemers. En ruimte voor ontwikkeling naar een duurzame, toekomstbestendige sector. Dat kan gaan om bedrijfsverandering gericht op een toekomstbestendige bedrijfsvoering en een mix van functies. Dit kan alleen in combinatie met duurzaamheid en met zorg voor een goede landschappelijke inpassing passend bij de waarden van het gebied. Anders werken we niet mee.
De recreatieve sector is van belang en omvangrijk in dit gebied. Van grote economische waarde en als onderdeel van het fundament onder veel van onze voorzieningen. Het levert echter ook druk op. In de huidige vorm en omvang is dit een prettige en aanvaardbare druk. Maar het vraagt wel om een zorgvuldig blik als het om nieuwe plannen gaat. De nadruk voor verblijfsrecreatie ligt hierbij op het toevoegen van kwaliteit en verbeteren van de kwaliteit. Kortom, beter en niet zozeer meer van hetzelfde. Dit in de lijn van het project Vitale Vakantieparken.
Voor nieuwe vormen van dagrecreatie is ook plek. Initiatieven die aansluiten bij de aanwezige waarden en de beleefbaarheid daarvan versterken zien we graag komen. Staatsbosbeheer kijkt op dit moment naar een zonering in het recreatieve gebruik van de bossen. Dit om te zorgen voor een goede combinatie tussen recreatief gebruik en behoud van natuurwaarden.
Zoals gezegd willen we voor het woon-werkverkeer en het recreatieve fietsverkeer de Doorfietsroute Borger-Emmen-Coevorden realiseren. Met oog voor de ontsluiting van tussenliggende dorpen, zoals Exloo en Valthe. Maar ook voor de ontsluiting en bereikbaarheid van grote vakantieparken en toeristische bestemmingen zoals de hunebedden en het onderduikershol in Valthe. Ook de verbindingen richting Assen en Gieten/Groningen hebben onze aandacht. Voor onze inwoners en vele bezoekers zorgen we dat ons fietspadennetwerk op orde is. Dit betekent ook het verbreden van fietspaden op de Hondsrug. Om zo te kunnen voldoen aan de richtlijnen met betrekking tot veiligheid en toegankelijkheid.
Met de bouw van windmolens en de aanleg van zonnevelden is binnen onze gemeente een forse bijdrage geleverd aan de energietransitie. Een bijdrage met groot effect en grote impact. Dit maakt ook dat in ieder geval tot 2030 geen nieuwe grootschalige zon- of windplannen aan de orde zullen zijn. We richten ons op energiebesparing, gebouwverduurzaming, kleinschalige coöperatieve initiatieven en zon op dak. Samen met Enexis en Tennet heeft het verbeteren van het netwerk de hoogste prioriteit. Anders stokt ook de verduurzaming van woningen en bedrijven. En als het gaat over nieuwe initiatieven dan kan alleen samen met onze inwoners en ondernemers met een eerlijke verdeling tussen van de lusten naast de lasten. Daarbij zal het op het zand altijd om kleinschalige vormen van opwek moeten gaan om het passend te laten zijn bij de aard en kenmerken van het gebied. De warmtetransitie krijgt handen en voeten in de wijkuitvoeringsplannen.
Wat betreft klimaatadaptatie zijn de opgaven eveneens groot. Water en bodem staan centraal bij het maken van afwegingen of inrichting en gebruik. In het tegengaan van veenoxidatie en bodemdaling zullen de waterpeilen worden verhoogd. Dit gaat gevolgen hebben voor het gebruik van gronden. Borger-Odoorn is onderdeel van het ontwikkelen van een regionale adaptiestrategie. De gevolgen zijn op dit moment niet goed te overzien. Behalve dat ze fors kunnen zijn. Dit alles vraagt gesprek en afstemming met de eigenaren, gebruikers en collega-overheden. Wij zullen als gemeente zorgdragen voor het voeren en op gang houden van dit gesprek met alle betrokkenen.
Op het zand liggen er grote uitdagingen voor het vasthouden van water en het tegengaan van verdroging. Dat is lastig want het is een gebied waar het regenwater gemakkelijk infiltreert en aan de randen weer kwelt. De keileem is daarnaast een complicerende factor als ondoordringbare laag waar een schijngrondwaterstand kan staan. Veel uitdagingen dus om te komen tot een robuust watersysteem.
Wij zien de noodzaak om het watersysteem robuust te maken. Dat vraagt allicht om ingrijpende keuzes, hoewel die moeten blijken vanuit de Regionale Adaptatie Strategie (RAS).
In het kader van het Klimaatakkoord is ook het Regionaal Mobiliteitsplan van belang. Deze richt zich in brede zin op duurzaam vervoer. Van brandstoffen (elektrisch en waterstof) tot het stimuleren van fietsverkeer door brede en comfortabele fietspaden. Zoals de genoemde Doorfietsroute Borger-Exloo-Valthe-Emmen-Coevorden. Ook de duurzame HUB in Borger is een goed voorbeeld. Een plek waar je kunt overstappen op allerlei vormen van duurzaam vervoer. Maar ook een plek waar pakketbezorgers pakjes afleveren zodat de ritten naar de dorpen en wijken afnemen.
Op het Zand bieden de bestaande bedrijventerreinen plek om te ondernemen. Voor het overige zijn de dorpskernen en zeker van de grotere kernen plekken voor detailhandel en dienstverleners. De bedrijventerreinen zijn op een aantal plekken na vol. Veel ruimte voor nieuwvestiging is er op dit moment niet. Dit vraagt om een goed gesprek met de ondernemers over de economische koers en visie op ondernemerschap in Borger-Odoorn. Waar bieden we ruimte, binnen welke randvoorwaarden en voor welke ondernemingen? En hoe faciliteren en stimuleren we deze ondernemers bij hun plannen binnen onze gemeente? Ook hiervoor geldt dat het moet passen bij het gebied. Zoals gezegd zijn wij uitnodigend voor ondernemers die passen bij de aard en schaal van onze gemeente. Die ook oog hebben voor de toekomstbestendigheid van hun producten en productie. Wij zetten in een op een duurzame circulaire economie en bieden ruimte aan bedrijven die passen bij onze aard en schaal.
De transformaties in het landelijk gebied bieden ook kansen. Voor agrarische ondernemers die op zoek zijn naar verbreding of verandering van hun bedrijfsvoering. Maar in geval van vrijkomende bedrijfsgebouwen ook voor nieuwe bedrijvigheid. Van belang is dat deze bedrijven passen in het landelijk gebied zowel wat betreft inpassing als de aard en omvang van de bedrijfsactiviteiten.